Controleer hoe uw woonzorgcentrum scoort wat betreft valpreventie met de Quickscan.
U wilt vallen voorkomen bij zoveel mogelijk bewoners. Dat scheelt bewoners veel leed en de organisatie veel extra zorg en geld. Maatregelen om vallen te voorkomen, leveren direct veel winst op. Hoe goed worden valpreventiemaatregelen binnen uw woonzorgcentrum al toegepast? Met deze quickscan ziet u in één oogopslag welke zaken goed gaan, en wat nog aandacht nodig heeft. En leest u wat u kunt doen om uw organisatie verder te verbeteren.
Indien u het antwoord met 'waar' kunt beantwoorden, bent u op dit vlak al goed bezig. Indien u de stelling met 'niet waar' beantwoordt, heeft dit onderwerp aandacht nodig. Klik op de + om meer te lezen.
Waarom van belang Wanneer valpreventie als aandachtspunt is opgenomen in het (kwaliteits)beleid van de organisatie, geeft dit aan dat men echt voor dit thema heeft gekozen. En dat valpreventie ook de nodige aandacht, budget en tijd krijgt.
Gewenst resultaat
Toelichting: Wilt u dat uw organisatie meer aandacht besteedt aan valpreventie? Begin dan met het verstrekken van meer kennis en informatie over dit onderwerp. De cijfers liegen er namelijk niet om. Ze maken de noodzaak om aandacht aan valpreventie te besteden, zeer duidelijk. Onderstaande informatie kan u daarbij helpen. (Bron: “Kosten van vallen in het verpleeghuis; een Delphi-studie”, Sterke e.a. 2018 NTGF)
Vallen is binnen woonzorgcenta een groot probleem! Verpleeghuizen hebben te maken met gemiddeld twee valincidenten per bed, per jaar. Bij één derde van alle valincidenten is er ook sprake van letsel. Het risico neemt toe bij bewoners met cognitieve stoornissen. Valincidenten in woonzorgcentra hebben vaak ernstige gevolgen, zoals kneuzingen of breuken. Binnen twaalf maanden na een val met heupfractuur, sterft 35 procent van de 50-plussers. Dit toegenomen sterfterisico blijft tot 10 à 15 jaar na de heupfractuur bestaan. Valincidenten hebben niet enkel fysieke maar ook psychologische gevolgen, zoals sociale isolatie, depressie en valangst. Valpreventie is niet alleen ontzettend belangrijk voor het welzijn van de bewoners, maar een goed geïmplementeerde valpreventiestrategie vermindert ook de werkbelasting voor het personeel. Managers moeten dit meenemen als ze de extra werklast ten gevolge van een valincident afwegen, tegen de investeringen in extra werktijd die nodig is voor valpreventie.
Wat kost een val? De totale, directe medische kosten van een val bij ouderen - die de spoedeisende-hulpafdeling (SEH) bezoeken of die in het ziekenhuis zijn opgenomen - bedragen in Nederland meer dan 912 miljoen euro per jaar. Daarvan is 93 miljoen euro toe te schrijven aan ouderen boven de 75 jaar, die zijn gevallen in een verpleeghuis. De meeste valincidenten in het verpleeghuis leiden niet tot een bezoek aan een SEH of een ziekenhuisopname. Deze vallers doen wel een extra beroep op het zorgpersoneel, van verzorgers en fysiotherapeut tot ergotherapeut en arts. Uit onderzoek blijkt verder dat:
Wat valpreventie kan opleveren In een aantal gevallen is een val goed te voorkomen. Daarmee kun je direct veel leed besparen, voorkomen dat de zorglast toeneemt en zorgkosten onnodig hoog worden. Tegelijkertijd brengt het planmatig proberen te voorkomen van vallen kosten met zich mee. Overleg hierover kost tijd, net als het maken van afspraken over dit onderwerp, het doorvoeren en borgen van deze afspraken en de maatregelen die hieruit voortvloeien. Om te bepalen of investeren in valpreventie binnen uw woonzorgcentrum rendabel is, kunt u gebruikmaken van de Rekenhulp Valpreventie van VeiligheidNL, Vilans en ErasmusMC. Deze geeft inzicht in de kosten van vallen en de potentiële besparingen bij implementatie van preventieve maatregelen. De rekenhulp is op maat inzetbaar in elke zorginstelling. Gegevens over vallen en letsels worden gekoppeld aan zorggebruik en kostprijzen. Wilt u een nog specifieker beeld van de kosten en baten rond valpreventie? Laat dan een businesscase op maat maken.
Links naar handige materialen en aanvullende informatie:
Waarom van belang Een interne richtlijn (ofwel protocol) valpreventie zorgt voor een eenduidiger en effectievere aanpak van valpreventie.
Toelichting: Een interne richtlijn valpreventie is gebaseerd op de Richtlijn Valpreventie in Woonzorgcentra uit 2017. In het kort zegt deze richtlijn het volgende:
Stap 1. Screening valrisico 88,5% van de verzorgingshuisbewoners en 80,7% van de verpleeghuisbewoners heeft een hoog valrisico (Schoor, 2003), met uitzondering van bewoners die volledig immobiel zijn. Dit betekent dat valpreventie voor vrijwel alle bewoners wenselijk is. Een risicotest om dit te bepalen, is dus niet nodig.
Meestal zijn meerdere factoren van invloed op het valrisico bij één persoon. We adviseren dan ook om een multifactoriële valrisicobeoordeling te verrichten bij alle mobiele verzorgings- en verpleeghuisbewoners. Deze beoordeling kan het beste uitgevoerd worden door iemand met ervaring en expertise op het gebied van valpreventie. Volgens de landelijke Richtlijn Valpreventie zal er bij deze beoordeling gekeken moeten worden naar:
De specialist ouderengeneeskunde kan de beoordeling uitvoeren. Maar ook een getrainde verpleegkundige of verzorgende kan onderdelen van deze risicobeoordeling - zoals het gestructureerd in kaart brengen van ADL of cognitief functioneren - afnemen.
Stap 2. Interventies Op basis van de screeningsuitkomsten kan bij de bewoner een behandeling worden gestart. Deze behandeling vindt multidisciplinair plaats, onder andere door verzorgenden, fysiotherapeut, oefentherapeut, ergotherapeut en specialist ouderengeneeskunde. Voor elke bewoner wordt hiervoor een valpreventieprogramma opgesteld. Een goed gekozen programma draagt bij aan het omlaag brengen van het aantal valpartijen en het verminderen van de ernst van de letsels als er onverhoopt toch een val plaatsvindt. Denk bij het maken van een programma aan het inzetten van de volgende interventies:
Een succesvol valpreventieprogramma bestaat daarnaast uit een periodieke risico-inventarisatie, het inzetten van adequate valpreventiemaatregelen, multidisciplinaire samenwerking en het betrekken van de bewoner en mantelzorg/familie.
Stap 3. Algemene valpreventiemaatregelen Op organisatie- en afdelingsniveau moeten ook bepaalde maatregelen worden genomen, zoals:
Waarom van belang Omdat vaak meerdere factoren een rol spelen bij valongevallen, heeft een multifactoriële aanpak de grootste kans van slagen. De aanpak sluit aan op de risicofactoren die bij de screening in kaart zijn gebracht. Verschillende disciplines spelen daarbij een rol. Een effectieve valpreventie-aanpak vraagt dan ook om effectief samenwerken.
Gewenst resultaat Elke discipline binnen het woonzorgcentrum en daarbuiten weet wat zijn/haar rol binnen de valpreventie-aanpak is.
Toelichting: Effectief samenwerken vraagt om een duidelijke taakverdeling, die in een interne richtlijn/protocol wordt vastgelegd. Welke disciplines hebben met welke taken in valpreventie te maken? Hieronder een aantal voorbeelden:
Taak:
In te schakelen professional:
Advies over lopen/bewegen en hulpmiddelen
Ergotherapeut
Vragen over medicatie en dosering
Specialist ouderen geneeskunde of huisarts
Vragen over medicatie en bijwerkingen
Specialist ouderengeneeskunde en/of apotheker
Spierversterkende – en balansoefeningen
Fysiotherapeut
Aanpassingen in de directe leefomgeving van de bewoner
Verzorgende & interne huishoudelijke- en/of klussendienst
Verminderd zicht
Optometrist
Verminderd gehoor
Audioloog
Incontinentie
Incontinentie-verpleegkundige
Vragen over ADL-aanpassingen
Verzorgende
Vragen over cognitie (mentale gezondheid) en gedrag
Psycholoog
Vragen over aangepast vervoer
Gemeente
Waarom van belang Scholing zorgt voor meer kennis over en meer bewustwording van het belang van valpreventie. Het helpt elke discipline om voldoende aandacht aan valpreventie te geven.
Toelichting: Een scholing over valpreventie bestaat idealiter uit de volgende onderdelen:
De scholing moet zoveel mogelijk aangepast aan de situatie van uw woonzorgcentrum en geldende richtlijn, en aan het uitgangsniveau van medewerkers. Maak bijvoorbeeld gebruik van alle kennis, cijfers en materialen van VeiligheidNL als u een scholing binnen uw organisatie wilt organiseren. Of besteed het uit en vraag een in-company training aan. Voor beide opties kunt u terecht bij trainingen.
DobbelFit Een leuke manier om valpreventie in de organisatie onder de aandacht te brengen, is het interactieve spel DobbelFit. DobbelFit is een kennis- en actiespel voor 65-plussers om fit en vitaal te blijven, maar is ook in teamverband te spelen als onderdeel van een scholing over valpreventie.
Waarom van belang Om blijvend aandacht te kunnen geven aan valpreventie in de organisatie, is de oprichting van een werkgroep valpreventie van grote meerwaarde. De werkgroep komt regelmatig bij elkaar en zorgt dat alle aandachtspunten worden opgepakt.
Toelichting: De ideale werkgroep valpreventie:
Samenstelling van de werkgroep
Mogelijke werkwijze: Stap 1: Een praktische startopdracht
Stap 2: Vervolgaanpak Vervolgens kan de werkgroep meer de diepte in gaan, door:
Communicatie vanuit de werkgroep valpreventie Zorg als coördinator dat deelname aan de werkgroep leuk is. Dat kan door ervoor te zorgen dat de leden trots zijn op het project. Onder andere door het terugkoppelen van positieve Koppel daarnaast ook regelmatig positieve resultaten terug aan de organisatie. Zo zorg je ervoor dat ook de mensen buiten de werkgroep betrokken zijn en dat de werkgroep zichtbaar is. De oplossingen die de werkgroep aandraagt, komen alleen tot hun recht als er sprake is van gezamenlijke verantwoordelijkheid en gezamenlijke inspanning. Het is van belang dat er in de hele zorginstelling genoeg draagvlak is om samen het aantal valongevallen terug te dringen. Een eerste stap in deze richting is dat iedereen op de hoogte is van de activiteiten van de werkgroep en geïnteresseerd is om hieraan een steentje bij te dragen. Helder communiceren is dan ook van wezenlijk belang en zorgt dat mensen zich meer betrokken voelen. Deze betrokkenheid is niet vanzelfsprekend: hier moet je aan werken. Betrokkenen moeten weten wat er waarom gebeurt, en hier enthousiast over worden. Denk bijvoorbeeld aan het communiceren over resultaten en het melden van de stand van zaken. Kanalen die je hiervoor kunt gebruiken, zijn bijvoorbeeld de huiskrant, huistelevisie, het personeelsblad, nieuwsbrieven, themabijeenkomsten en teamoverleg.
Waarom van belang Om een goede link te creeëren tussen de theorie (plannen, verbetersuggesties en procedures) en de praktijk, zijn aandachtsvelders essentieel. Zij kunnen signaleren, informeren, bewustmaken en het onderwerp levendig houden op de afdeling. Daarnaast kunnen ze input leveren over verbeteringen.
Toelichting: Om veiligheidsbeleid goed te kunnen organiseren en daadwerkelijk aan valpreventie te kunnen gaan werken, is het belangrijk dat elke afdeling een aandachtsvelder valpreventie heeft. Dat kan een verpleegkundige of een verzorgende zijn. In ieder geval een werknemer die tijd krijgt om:
Wat doet een aandachtsvelder valpreventie? Taken die een aandachtsvelder kan oppakken zijn:
Waarom van belang Valregistratie geeft inzicht in hoe valincidenten ontstaan en welke geleerde lessen je daaruit kunt halen. Daarom is het van belang dat elke medewerker op gestandaardiseerde wijze valincidenten bij bewoners registreert.
Toelichting: Waaraan moet een valregistratie voldoen? De registraties dienen de volgende gegevens te omvatten: a. Datum valincident b. Tijdstip valincident c. Plaats valincident d. Vermoedelijke oorzaken valincident e. Gevolg valincident
Bespreken van valregistraties De valregistraties worden periodiek (bijvoorbeeld eens per 3-6 maanden) tijdens de vergaderingen van de werkgroep besproken. Daarbij stelt men de volgende vragen:
Motiveren van medewerkers om te blijven registreren Om medewerkers te motiveren om te blijven registeren, moet je continue blijven communiceren over de noodzaak van registratie.
Waarom van belang Binnen de leefomgeving kunnen situaties voorkomen die het risico op een val verhogen. Door dit systematisch te analyseren, worden deze risico’s gesignaleerd en kunt u er actie op ondernemen. Daarnaast zijn er risico’s die te maken hebben met de persoon zelf. Door dit systematisch in kaart te brengen, kunt u signaleren welke factoren het valrisico negatief beïnvloeden. Vervolgens kunt u persoonlijk afgestemde maatregelen nemen om dit valrisico te verminderen.
Toelichting: 1. Omgevingschecklist, controle op valrisico’s in leefomgeving: Met hulp van een omgevingschecklist wordt duidelijk welke valrisico’s er in de leefomgeving aanwezig zijn. Op basis hiervan kunnen gerichte maatregelen getroffen worden, op afdelingen en op organisatieniveau.
2. Persoonlijke valrisico-analyse: Eén bewoner bezit vaak meerde valrisicofactoren die een val kunnen veroorzaken. Bij elke bewoner kunnen deze verschillen. Voordat u maatregelen kiest, is het belangrijk dat dit eerst goed wordt onderzocht. Dat kan met een persoonlijke valrisico-analyse. Hiermee kunt u:
Een valrisico-analyse bestaat uit een uitgebreide vragenlijst, aangevuld met testen, waarmee alle factoren die risicoverhogend kunnen werken één-voor-één in kaart worden gebracht. Neem in ieder geval de volgende risicofactoren mee (bron Valrichtlijn)
Overweeg daarnaast het meenemen van de volgende valrisicofactoren:
Wanneer wordt deze valrisico-analyse verricht Idealiter wordt bij elke nieuwe bewoner een valrisico-analyse gedaan, na elk ziekenhuisbezoek van een bewoner en verder jaarlijks om eventuele wijzigingen in het valrisico tijdig op te kunnen merken. Bewoners die gevallen zijn en bij wie herhaling moet worden voorkomen, verdienen extra aandacht.
Tips
Waarom van belang De valrisico-analyse helpt om valpreventiemaatregelen helder te krijgen. Bij deze maatregelen kunt u onderscheid maken tussen maatregelen die binnen de leefomgeving van belang zijn én maatregelen die specifiek op de individuele bewoners van toepassing zijn.
Toelichting: Maatregelen in de leefomgeving; op afdelings- en/of organisatieniveau: Met hulp van een checklijst maakt u duidelijk welke risico’s er bestaan in de leefomgeving (denk aan de inrichting en de omgeving van het woonzorgcentrum) en wat de bewoners zelf zien als een gevaarlijke situatie. Op basis hiervan kunt u gerichte verbeteracties formuleren, zoals:
Maatregelen rondom individuele bewoner De combinatie van maatregelen voor een individuele bewoner (gebaseerd op de uitkomst van de valrisico-analyse) kunnen per bewoner zeer verschillen. Toch wordt vanuit de Landelijke Richtlijn Valpreventie geadviseerd in ieder geval te denken aan de volgende combinatie:
Deze combinatie wordt aangevuld met maatregelen die relevant zijn voor de desbetreffende bewoner. In de tabel op de volgende pagina hebben we een aantal voorbeelden onder elkaar gezet.
Verbeterplan opstellen Wanneer de te nemen maatregelen helder zijn, kunt u een actieplan opstellen. Een actieplan op afdelings- dan wel organisatieniveau, én een actieplan per individuele bewoner. Met deze plannen zorgt u dat te nemen maatregelen daadwerkelijk gerealiseerd worden en wel door de juiste personen. U geeft bij de te nemen maatregelen ook een planning aan. Wanneer moet welke maatregel aangepakt worden, op welke manier en door wie? Een goed actieplan is nodig om de voortgang te kunnen volgen, tussentijds te meten en dit na afloop te kunnen evalueren. De persoonlijke valpreventiemaatregelen worden vastgelegd in het zorgdossier, uitgevoerd en vervolgens ingelijfd in de zorg rond de bewoner. Tabel: Persoonlijke valrisicofactoren, met voorbeelden van bijbehorende maatregelen en (zorg)disciplines
Risicofactor
Maatregel
Bijbehorende professional
1
Problemen met lopen (onzeker / onveilig)
Check op valrisico’s in de directe leefomgeving
Onderzoek en beweegtraining
2
Problemen met loophulpmiddel
Check op het juiste gebruik en eventueel aanpassen van het loophulpmiddel
Ergotherapeut / Fysiotherapeut
3
Problemen met transfers (opstaan uit bed / stoel / et cetera)
Betere techniek aanleren
Beter leren omgaan met de producten (bed-papegaai /armleuningen stoel / et cetera)
Verzorging
4
Problemen met de balans
Gerichte balans- en/of looptraining
5
Last van duizeligheid / flauwvallen / wegraken
Achterhalen van de oorzaak
Specialist ouderengeneeskunde
6
Pijn en/of ongemak aan de voeten
Inschakelen van een pedicure dan wel arts
Verzorgende of mantelzorger
7
Slecht zien
Inschakelen van een optometrist om eventuele oogafwijkingen uit te sluiten en een ogentest te doen
8
Slecht horen
Inschakelen van een audioloog om eventuele gehoorafwijkingen uit te sluiten en een hoortest te doen
9
Verward / onrustig
Bij mentale stoornissen kan onderzocht worden of er behoefte is aan beschermende maatregelen (hoog-laag bed / valmatras / heupbeschermer / et cetera).
10
Slechte voedingstoestand / vochtinname / te weinig vitamine D
De indruk bestaat dat met name uitdroging een oorzaak van vallen kan zijn.
Voor bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen wordt dagelijks 20 microgram extra vitamine D aanbevolen: met zo nodig extra calciuminname*
Verzorging en bij ernstige problemen de Specialist ouderengeneeskunde
11
Gebruikt risicovolle medicijnen
Een aantal medicijnen kan verminderd concentratievermogen en duizeligheid geven
Specialist ouderengeneeskunde dan wel huisarts of apotheker
12
Regelmatig nachtelijk toiletbezoek
Door een versufte toestand, soms in combinatie met haast, kunnen valongevallen optreden
13
Onveilig schoeisel
Hoewel dit gevoelig kan liggen bij de betrokkene, kunnen de verzorgenden de aanschaf en het dragen van veilig schoeisel stimuleren
Verzorging en mantelzorg
14
Alcoholgebruik
De verwerking van alcohol is bij ouderen sterk vertraagd. Bovendien is de combinatie van alcohol met medicijnen vaak van invloed op het valrisico
Bewoner, mantelzorger, verzorgende
Links naar handige materialen en aanvullende informatie • Factsheet “Aanpassingen in huis en omgeving”. • Factsheet “Multifactoriële aanpak”. • Factsheet “Valpreventie bij ouderen met cognitieve problemen en dementie”. • Factsheet “Hulpmiddelen bij valpreventie: heupbeschermers”. • Factsheet “Valpreventie: technologie en innovatie”. • Factsheet “Beweeginterventies”. • Flyer Hup in de benen.