Bescherming en uitrusting schaatsen

Er bestaan zijn ontzettend veel soorten schaatsen. Welke schaats voor jou de meest geschikte is, hangt af van hoe goed je schaatst en van je persoonlijke wensen. De juiste schaats helpt je blessures te voorkomen.

Kooptips schaatsen
Let bij aankoop van een nieuw paar schaatsen op de volgende punten:

• Je voet moet goed ‘opgesloten zitten’ zodat je met je voet de schaats goed kunt sturen. De schaats mag niet knellen of pijn doen. Je hiel mag ook niet in en uit de schoen slippen.
• Er mag niet teveel ruimte in je schoen over zijn. Meerdere sokken over elkaar heen dragen, moet niet nodig zijn. Tijdens het schaatsen wikkel je je voet niet af, dus ruimte in je schoenen over hebben, zoals bij wandelschoenen, is overbodig. Je kunt dus zelfs een schaatsschoen kopen die een maat kleiner is dan je normale schoenmaat. Koop nooit schaatsen ‘op de groei’.
• Draag tijdens het passen (en schaatsen) één paar dunne sokken, die strak om je enkels zitten.
• Draag je steunzolen? Die hoef je niet in je schaatsen te doen, omdat je tijdens het schaatsen geen loopbeweging maakt. Ook past een steunzool niet goed in een schaatsschoen. Sterker, een zooltje zorgt vaak dat een schaats niet meer goed onder je voet zit.

IJzers
Het soort ijzers onder je schaatsen, beïnvloedt hoe je schaatst. Ze regelmatig slijpen is ook belangrijk, wil je ze scherp houden. Let als je een nieuw paar schaatsen koopt op de volgende punten:

• De meeste schaatsen zijn in de fabriek nog niet geslepen of afgerond. Laat ze dus na aankoop nog even slijpen, met de ronding op de juiste plaats (een derde van achteren). De punten van je ijzers moeten ook rond geslepen zijn, met een minimale ronding van 5 millimeter.
• Het slijpen kun je laten doen bij een sportspeciaalzaak, schaatsenwinkel of op de schaatsbaan.
• Vermijd te scherpe punten aan de achterkant. Dat kan gevaarlijk zijn voor jezelf en anderen.
• Laat je schaatsen aan het begin van elk seizoen opnieuw slijpen.
• Hoe meer je schaatst, hoe vaker je je schaatsen moet laten slijpen.

Niet alle schaatsen hebben dezelfde ijzers. Ga je schaatsen kopen? Bedenk eerst waar je de schaatsen voor wilt gebruiken. Let daarbij op de volgende punten:

• Schaats je veel op natuurijs? Dan is een iets dikker (1,1 mm) en minder hard (60 tot 62 Rockwell) ijzer geschikter dan een dunner (0,9 mm) en harder (65 Rockwell) ijzer.
• Schaats je op kunstijs? Dan kan je ook een iets dunner en harder ijzer gebruiken. Je schaatsen blijven dan lekker scherp en je stuurt er makkelijker mee.
• Hoe snel je schaatsen bot worden, hangt af van hoe vaak je schaatst, hoe hard je ijzers zijn, wat de kwaliteit is van het ijs en van hoe je met je schaatsen omgaat. Ze worden sneller bot als je buiten de ijsbaan zonder hoezen er op loopt.

Lange veters
Zijn je schaatsveters te lang? Knoop ze dan niet om je enkels of onder je voeten door. Dit belemmert de bloedsomloop en veroorzaakt koude voeten, tintelingen en pijn in je voeten. Knip precies in het midden van de veters er tussenuit wat je kwijt wilt aan lengte. Knoop daarna de uiteinden weer aan elkaar. Zo spaar je de harde uiteinden en kun je de veters nog steeds makkelijk door de vetergaatjes rijgen.

Tijdens het schaatsen is het belangrijk een helm te dragen, omdat je als schaatser kwetsbaar bent. Je kunt zelf een val veroorzaken en andere schaatsers of oneffenheden in het ijs kunnen hier voor zorgen. Een helm beschermt je hoofd bij een val; zo voorkom je (hersen)letsel. Er zijn meerdere soorten helmen. In het shorttrack en op het hoogste niveau marathonschaatsen en mass start draagt je de shorttrackhelm met ASTM Standaard F1849. Dit is een vereiste van de KNSB en de ISU, omdat deze helm is getest op ijs. Als je schaatst met een helm is het belangrijk dat deze helm een val op het hoofd goed opvangt, maar ook dat deze geen puntige vorm aan de achterkant heeft en dat er geen schaatsijzer door kan komen. Ook steeds meer toerschaatsers dragen  een helm.

Aankooptips
Tegenwoordig zijn er goede en comfortabele helmen op de markt. Let op de volgende punten als je een schaatshelm koopt:

1. Ga naar een speciaalzaak met een groot assortiment. Er zijn verschillende soorten helmen op de markt. In verschillende kleuren, maten, soorten en prijzen. Laat je adviseren door een deskundige verkoper. Neem er de tijd voor. De prijs zegt niets over de veiligheid, alle helmen moeten voldoen aan dezelfde veiligheidscriteria.
2. Pas meerdere helmen. De helm moet comfortabel zitten. Pas daarom verschillende merken met verschillende pasvormen.
3.                 Koop een helm die geschikt is voor schaatsen. Denk aan een shorttrack-, ski- of fietshelm. Koop je een fietshelm? Dan moet die aan de achterkant vlak zijn.
4. Koop een helm die voldoet aan de ASTM Standaard F1849. Dit is een vereiste van de KNSB en de ISU, omdat deze helm is getest op ijs.
5. De helm moet goed passen en mag niet te groot zijn. Je kunt een helm in verschillende maten kopen. Als de helm goed blijft zitten terwijl je je hoofd schudt, dan is dat de juiste maat. De helm mag niet knellen, want dat kan zorgen voor hoofdpijn. De helm mag ook niet te groot zijn, dan verschuift hij bij een val. Als je een skihelm koopt, let dan op dat de achterkant ervan je nek niet raakt. Je verliest dan het beschermende effect waardoor de helm onveilig is. De omtrek van je hoofd bepaalt welke maat helm je nodig hebt. Dit wordt gemeten via een meetlint horizontaal om het wijdste deel van je hoofd (iets boven je wenkbrauwen).
6. De helm moet een goede pasvorm hebben. Er zijn grofweg twee pasvormen verkrijgbaar: ovaal en een wat ronder model. Welke voor jou geschikt is, is afhankelijk van de vorm van je hoofd. Een goed passende helm zit als een tweede huid. Zet de helm horizontaal op het hoofd (niet naar voren of naar achteren gekanteld).
7. Koop een lichte helm. Hoe lichter de helm, hoe prettiger hij zit. En hoe makkelijker het is om hem te blijven dragen.
8. Het bandje van de helm mag niet in je huid snijden. Het bandje van de helm maakt achterover kantelen van de helm onmogelijk. Stel het bandje zo af dat het je oren helemaal vrij laat.
9. De sluiting (onder de kin) moet je makkelijk met één hand vast en los kunnen maken.
10. Draag je haar niet in een staart als je een helm past en draagt, maar los of in een lage staart.
11. Zet je (sport- of ski)bril op tijdens het passen. Tijdens het schaatsen draag je soms een sport- of skibril (bij extreme kou) en je wilt weten of de helm ook met bril nog prettig zit en goed past.
12. Let goed op beschadigingen als je een tweedehands helm koopt. Koop de helm alleen als je zeker weet dat hij niet beschadigd is door bijvoorbeeld een val. Koop geen helmen die ouder zijn dan 5 jaar.

Gebruikerstips

• Vervang een helm altijd na een val of een flinke klap op de helm. Ook al lijkt hij niet beschadigd, door een val of klap kunnen er haarscheurtjes ontstaan die je zelf niet kunt zien. Daarbij kan het piepschuim vervormen. De schokabsorberende kunststof van de helm werkt daardoor niet goed meer. De helm breekt dan sneller, waardoor je hoofd bij een tweede val niet meer goed is beschermd.
• Vervang je helm op tijd. Door bijvoorbeeld zweet en UV-straling slijt je helm en biedt hij geen optimale bescherming meer. Na 3 tot 5 jaar wordt het tijd om je helm te vervangen. Eerder als je een van de volgende slijtagesignalen ziet:
  • versleten bandjes
  • versleten of ontbrekende kussentjes
  • ingedeukt piepschuim
• Maak je helm schoon volgens de instructies van de fabrikant. Van sommige helmen kun je de binnenvoering los wassen.
• Laat je helm niet vallen. Zo voorkom je dat de helm kapot gaat. Als je deze hebt laten vallen, controleer dan goed of de helm nog heel is.
• Bewaar je helm niet in een tas, doos of op de vensterbank. Bewaar je helm op een droge, koele plaats en uit de zon. Bijvoorbeeld in een hoes of zak in een kast. Dat is het beste voor de kunststof.
• Check regelmatig of de riempjes nog goed zijn afgesteld. Na een paar keer op en af doen, kan de ingestelde stand verschuiven.
• Laat kinderen geen helm dragen als zij gaan spelen. Kinderen kunnen ergens achter blijven hangen door de helm. Zet de helm altijd af.

Welke andere manieren zijn er om je hoofd te beschermen?
Een helm biedt de beste bescherming tegen hoofdletsel tijdens het schaatsen, maar de volgende twee hoofdbedekkingen zijn een lichter alternatief:

• De smartcap: deze lichtgewicht hoofdbescherming is speciaal voor schaatsers ontwikkeld. Hij biedt niet dezelfde bescherming als een helm, maar zorgt wel voor een goede basisveiligheid.
• Een muts: hij houdt je hoofd warm en zorgt voor een lichte barrière tussen hoofd en ijs als je valt. Zo verklein je de kans op oppervlakkige schaaf- en snijwondjes. Let op: de muts beschermt je niet tegen hoofdletsel! Draag daarom liever een muts EN een helm.

Als schaatser is het belangrijk om handschoenen te dragen: tegen de kou én omdat scherp geslepen schaatsen en het ijs snel schaaf- en snijwonden veroorzaken als je valt. Het gebeurt wel dat iemand per ongeluk over jouw vingers schaatst als je na een val op het ijs ligt. Met handschoenen ben je enigszins beschermd tegen dat soort blessures.Wat voor een handschoenen zijn het beste?  Let bij aankoop op de volgende punten:

• Koop handschoenen van snijvast materiaal, als je je handen wilt beschermen tegen snijwonden. Draag dan geen dunne, katoenen handschoenen.
• Op een kunstijsbaan kun je het beste dunne, snijvaste handschoenen dragen.
• Schaats je op natuurijs of bij extreme kou? Draag dan thermohandschoenen.
• Heb je vaak last van koude handen? Draag dan wanten. Die zijn vaak warmer dan handschoenen omdat je vingers warmte aan elkaar afgeven.
• Draag je handschoenen of wanten altijd. Je loopt dan een veel kleinere kans op schaaf- en snijwonden. Op de meeste kunstijsbanen is het dragen van handbescherming tijdens trainingen en de uren vrijschaatsen zelfs verplicht.

Een gebroken pols is de meest voorkomende blessure onder schaatsers. Met polsbeschermers bescherm je de polsen en voorkom je botbreuken. Je kunt ze gewoon onder je handschoenen dragen. Let bij aanschaf en gebruik van polsbeschermers op de volgende punten:

• De polsbeschermers moeten twee kunststof spalken hebben.
• De spalken voorkomen dat je de pols teveel strekt, ze verdelen bij een val krachten over de pols en absorberen schokken. De spalken voorkomen ook schaafwonden en ander oppervlakkig letsel.
• De spalken moeten veerkrachtig zijn.
• De polsbeschermers moeten sterk, kort en glad zijn, zodat je kunt doorglijden na een val. Vroeger waren de spalken lang en stug en liep je het risico dat de krachten van de val op de onderarm terecht kwamen en daar een blessure veroorzaakten. Met korte, gladde polsbeschermers voorkom je dit.
• Een breed beschermingsstuk moet de handpalm beschermen.
• Een goede polsbeschermer heeft banden die je stevig kunt aantrekken: zo blijft hij goed zitten tijdens een val.

Als je in een peloton ofwel een grote groep schaatst, heb je extra bescherming nodig, om blessures aan je onderbenen en enkels te voorkomen. Bij een misslag van de schaatser voor je rijd je immers makkelijk tegen zijn ijzer aan. Zijn schaatsen hoeven niet scherp te zijn om snijwonden te veroorzaken. Je kunt bij een misslag ook je eigen enkels raken met je ijzers. Al deze blessures kun je voorkomen door scheen- en enkelbeschermers te dragen, in de vorm van snijvaste sokken. Shorttrackers dragen ook snijvaste kleding om hun armen, nek, benen, hals en romp te beschermen.

Tijdens het schaatsen ontstaat tegenwind doordat je snelheid maakt. Daardoor krijg je het sneller koud. Goede schaatskleding beschermt je tegen onderkoeling en tegen een val. Die kleding is over het algemeen niet goedkoop, maar je hebt er jaren plezier van. Draag altijd drie lagen over elkaar: meerdere, dunne laagjes kleding beschermen je beter tegen de kou dan één dikke jas of trui. Zo schaats je veel comfortabeler en schaats je beter.

Het drielagensysteem
Als je lekker warm en droog blijft, schaats je beter en veiliger. Zorg dus voor een schaatsoutfit die bestaat uit drie lagen:

• een vochtafvoerende laag (thermo-onderkleding): deze basislaag neemt al het vocht op van je huid en verspreidt dit, zodat het kan verdampen via de andere lagen;
• een isolerende laag (fleecejas of trui en salopette of schaatspak): deze tweede laag houdt je eigen lichaamswarmte vast in kleine luchtzakken;
• een beschermende laag (jack, muts en handschoenen): deze shell of buitenlaag beschermt je tegen wind, regen en sneeuw, zodat er geen vocht kan doordringen in je kledinglagen. Tegelijkertijd laat deze laag het verdampte vocht door en biedt hij bescherming tegen zon en kou.

Is het extreem koud buiten? Tref dan extra maatregelen zoals winddichte kleding, een bivakmuts, dubbele handschoenen en een goede ski- of sneeuwbril met dubbel glas. Smeer je handen en voeten in met watervrije vaseline, om ze warm te houden.

Als je op kunstijs schaatst, ben je zelden alleen. Vooral op tijden dat veel mensen vrij zijn, kan het druk zijn op de baan. Schaatsers van verschillende niveaus moeten dan de baan met elkaar delen. Daarom is belangrijk dat iedereen rekening met elkaar houdt en zich aan bepaalde regels houdt – om blessures te voorkomen. Vaak staan deze veiligheidsregels op borden rond de ijsbaan. Houd je aan de volgende regels als je de baan opgaat:

• Houd de binnenbaan vrij voor snelle rijders.
• Houd rechts als je uitglijdt.
• Pas je snelheid aan bij drukte.
• Volg de aanwijzingen en instructies op van medewerkers van de ijsbaan.
• Ga niet het ijs op als de baan verzorgd wordt.
• Ga alleen met schaatsen het ijs op.
• Hak geen gaten in het ijs.
• Laat geen kleding,schaatsbeschermers of rommel op het ijs liggen.
• Sta nooit stil op het ijs met je rug naar schaatsers achter je.
• Schaats in de goede richting. Die is linksom, tegen de klok in.
• Als snelle schaatser moet je aan de binnenkant schaatsen en rekening houden met schaatsers die langzaam gaan.

Voor schaatsen op natuurijs gelden andere regels dan bij schaatsen op kunstijs. Er zijn andere gevaren - je kunt bijvoorbeeld door het ijs zakken. Houd je daarom aan de volgende regels:

• Neem een veiligheidsset mee (priem en werpkoord).
• Let op de waarschuwingstekens en borden en volg die ook op.
• Volg de aangegeven schaatsrichting.
• Pas je snelheid aan de omstandigheden aan.
• Ga niet met teveel schaatsers bij elkaar staan.
• Houd voldoende afstand van elkaar.
• Houd altijd rechts, zodat snellere schaatsers links kunnen passeren.
• Geef een waarschuwingsteken of signaal als iemand valt.
• Rem tijdig af bij kluunplaatsen of controleposten.
• Ga niet alleen op pad.
• Schaats niet in het donker.