Autogordel en fietshelm, effectief maar volstrekt anders in perceptie
Een willekeurig gesprek op een verjaardagsfeestje. ‘Draag jij een autogordel’? ‘Nee joh, ben je gek. Ik voel me dan echt niet vrij. Mijn kleren kreukelen. Dat zit niet lekker. Die gordel snijdt in mijn nek. Ze zouden iets aan die andere automobilisten moeten doen. Dat zijn pas idioten. Of laat ze lekker investeren in de infrastructuur in plaats van mij de schuld geven. Als ze dat verplicht gaan stellen, dan stop ik met autorijden!’
Best een gek gesprek toch? Maar vul nu in plaats van de autogordel eens het woord fietshelm in. Dan vinden we alle bovenstaande argumenten ineens niet meer zo gek.
Toch gaat het in beide gevallen om een effectief bewezen maatregel om ernstig letsel na een verkeersongeval te verminderen.
Het dragen van een autogordel werd voor de voorinzittenden van de auto verplicht gesteld vanaf 1 juni 1975 omdat uit onderzoek bleek dat de kans op dodelijk letsel ruim 60% kleiner wordt en de kans op ernstig letsel met ruim 30% afneemt. Sinds 1 april 1992 geldt dit ook voor iedereen die achterin zit. Uit een steekproef in 2020
bleek dat zo’n 99% een autogordel droeg. Veel hoger dan in 1978 toen dit percentage binnen de bebouwde kom slechts 51% was, en buiten de bebouwde kom 71%.De autogordel is dan ook bijna 50 jaar na de verplichtstelling volstrekt normaal geworden en zijn door de verplichtstelling mensen gestopt met autorijden? Daarnaast zijn de auto’s van nu steeds veiliger door allerlei innovaties in de kooiconstructie, airbags, verbeterde remsystemen, etc. We zien dan ook dat het aantal dodelijke slachtoffers en verkeersgewonden ten gevolge van een auto-ongeval in de afgelopen decennia substantieel is gedaald.
Dit staat in schril contract met de enorme stijging van het aantal fietsslachtoffers. In 2023 werden er 76.400 fietsslachtoffers behandeld op de SEH (63% van het totaal aantal verkeersslachtoffers). In meer dan drie op de vijf gevallen was er sprake van ernstig letsel. Als we kijken naar het aantal fietsslachtoffers tussen 2014 en 2023 dan zien we een forse stijging van 27% voor de groep met ernstig letsel. Van alle fietsslachtoffers liep ruim 16% tijdens het ongeval hersenletsel op. Bij de groep 55+ is dit zelfs 20%. Dat alles terwijl onderzoek
juist laat zien dat het dragen van een fietshelm de kans op hersenletsel met een derde verlaagt en de kans op hoofdletsel zelfs met 62%.Betekent dit dat het dragen van een fietshelm de enige manier is om fietsveiligheid te verbeteren? Natuurlijk niet. Ook hier is, net als bij de auto, een veelvoud van maatregelen nodig. Maar dat zijn vaak zaken waar je zelf beperkt invloed op hebt en die vaak meer tijd vragen.
Wat je wél zelf kunt doen, is dus het dragen van die fietshelm. Niet vanuit een verplichting, maar wel omdat je ook zelf keuzes kunt maken om je veiligheid te vergroten en zo zonder letterlijke kopzorgen kunt blijven fietsen.
Daarom vragen we op 10 april voor de derde keer met een brede coalitie van partijen aandacht voor het dragen van een fietshelm met de slogan ‘Als je helm maar goed zit’, want veiligheid is niet per ongeluk!
Martijntje Bakker
Directeur VeiligheidNL