Het aantal gevallen van hoofd- en hersenletsel is de afgelopen decennia toegenomen, met name bij 65-plussers. Alleen al in de periode van 1998 tot 2012 nam het aantal hoofdtrauma’s bij senioren toe van 2270 tot 10274 per jaar. Het gaat om verschillende soorten hoofd- en hersenletsel; van een hersenschudding tot ernstig hersentrauma waarbij langdurige of blijvende schade optreedt. Deze data zijn ten behoeve van het onderzoek aangeleverd door VeiligheidNL. 

“2012 is al een poos geleden”, erkent Van den Brand, “maar er is geen enkele reden om aan te nemen dat de trends nu anders zijn. In deze cijfers is de opkomst van de elektrische fiets bijvoorbeeld nog nauwelijks meegerekend”.
Ouderen blijven tot op hoge leeftijd actief, wonen langer thuis. Hoofd- en hersenletsel ontstaat vaak bij valpartijen rond het huis, én tijdens het fietsen. “Het verkeer is voor automobilisten veel veiliger geworden, maar voor fietsers niet. Sinds eind jaren 90 nam het aantal dodelijke ongevallen met auto’s af van meer dan 600 eind jaren 90 naar circa 200 de afgelopen jaren. Bij fietsers was dat aantal eind jaren 90 rond de 200. Dat is nu nog steeds rond de 200. Het aantal 70-plussers dat in het verkeer overleed steeg de afgelopen 20 jaar met 68 procent, zo blijkt uit cijfers van CBS”, zegt Van den Brand. 

Van den Brand deed jarenlang verschillende studies naar hoofd- en hersenletsel. Hij keek bijvoorbeeld naar epidemiologische trends en naar de manier waarop SEH-afdelingen omgaan met hoofd- en hersenletsel. 
Van den Brand: “We zagen in de cijfers van 1998-2012 dat het aantal bezoeken aan spoedeisende hulp-afdelingen en het aantal ziekenhuisopnamen met respectievelijk 75 en 95 procent toenam. Opvallend is de verschuiving in leeftijdsgroepen. Het aantal 65-plussers dat met hersenletsel binnenkwam op de SEH-afdelingen vervijfvoudigde bijna in de onderzochte periode”.
Tegelijk nam het aantal jongere slachtoffers onder de 65 jaar met hersenletsel af. Uitgedrukt in sterfgevallen: aan het begin van de studieperiode was 34 procent van de door hersenletsel overledenen 65 jaar of ouder, 15 jaar later was dit opgelopen tot 63 procent.

“Dit kan niet uitsluitend verklaard worden door vergrijzing van de bevolking, maar bijvoorbeeld ook door het langer zelfstandig wonen en langer actief blijven van ouderen. Ouderen zitten op de fiets en klussen in en om het huis”., aldus Van den Brand. 
Van den Brand maakte daarom een inschatting van het effect van het dragen van een fietshelm. 
Als iedereen een fietshelm zou dragen, zou naar schatting de helft van het aantal gevallen van hersenletsel ten gevolge van fietsongevallen kunnen worden voorkomen. Van den Brand: “Ik weet dat er al langer wordt gepleit voor de fietshelm, maar de Nederlander wil er op dit moment nog niet aan. In veel wintersportlanden is een helm inmiddels verplicht tijdens het skiën, en daar lijken we geen moeite mee te hebben”.

In 2018 belandden volgens cijfers van VeiligheidNL 15.300 mensen in het ziekenhuis met hersenletsel na een fietsongeval. Van den Brand: “Het gaat dan in de overgrote meerderheid om trauma na een eenzijdig ongeval, dus bijvoorbeeld na verlies van het evenwicht, of een botsing met een andere fietser. Dat zijn wat wij noemen laag energetische ongelukken. Juist tegen dit soort ongevallen biedt een fietshelm uitstekende bescherming”. 

En er is meer: uit zijn studie blijkt dat het slikken van bepaalde soorten bloedverdunners, zogeheten plaatjes aggregatieremmers, een risicofactor zijn voor het ontstaan van traumatische bloedingen in het hoofd na een val. “Het is dus aan te raden om patiënten die met hoofdletsel binnen komen op de SEH, te vragen naar het gebruik van deze medicatie. Als ze die slikken, verdient het de aanbeveling een ct-scan te maken van het hoofd, om bloedingen in het hoofd uit te sluiten”.

Lees hier meer over het onderzoek.